लोकमान्य टिळक जयंती : 23/07/2024

बाळ गंगाधर टिळक, ज्यांना "लोकमान्य" या नावाने ओळखले जाते, ते भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील एक ज्वलंत ज्योतिष होते. ते एक कुशल शिक्षणतज्ज्ञ, पत्रकार, वक्ते, समाजसुधारक आणि क्रांतिकारी नेते होते. टिळकांनी भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याला नेतृत्व प्रदान करून आणि लोकांमध्ये राष्ट्रवादी भावना जागृत करून त्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली.

जीवन आणि शिक्षण

टिळकांचा जन्म २३ जुलै १८५६ रोजी रत्नागिरी येथे झाला. लहानपणापासूनच ते हुशार होते आणि त्यांनी शिक्षणात उत्कृष्ट कामगिरी केली. त्यांनी पुण्यातील डेक्कन कॉलेजमधून गणित आणि तत्त्वज्ञान या विषयांमध्ये पदवी प्राप्त केली.

राजकीय आणि सामाजिक कार्य

कॉलेजमधून पदवी प्राप्त केल्यानंतर टिळक यांनी शिक्षण आणि पत्रकारिता या क्षेत्रात प्रवेश केला. १८८१ मध्ये त्यांनी "केसरी" आणि "मराठा" हे दोन मराठी वृत्तपत्रे सुरू केली. या वृत्तपत्रांमधून त्यांनी ब्रिटिश राजवटीवर तीव्र टीका केली आणि भारतीय स्वातंत्र्याचा पुरस्कार केला.

टिळक हे फक्त एक पत्रकारच नव्हते तर एक कुशल संघटक आणि नेताही होते. त्यांनी अनेक राष्ट्रवादी चळवळींमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावली. १८९६ मध्ये त्यांनी "स्वराज्य हा माझा जन्मसिद्ध हक्क आहे आणि तो मी मिळवणारच" हे आपले प्रसिद्ध बंधन उच्चारले.

कारावास आणि निर्वासन

टिळकांच्या क्रांतिकारी विचारांमुळे ब्रिटिश सरकारला धास्ती वाटू लागली. १८९७ मध्ये त्यांना बंडखोरीच्या आरोपावर मांडलेमध्ये दोन वर्षांच्या कैदेची शिक्षा सुनावण्यात आली. कारावासात असताना त्यांनी "गीता रहस्य" हा ग्रंथ लिहिला.

१९०२ मध्ये टिळकांची सुटका झाली, परंतु लवकरच त्यांना पुन्हा अटक करण्यात आली आणि त्यांना बर्मामध्ये निर्वासित करण्यात आले. निर्वासनात असतानाही त्यांनी आपले राष्ट्रवादी कार्य चालू ठेवले आणि "गीता" आणि "वेद" यांच्यावर अभ्यास केला.

स्वातंत्र्यलढ्यातील योगदान

१९१४ मध्ये टिळकांची सुटका झाली आणि ते पुन्हा भारतात परतले. परत आल्यावर त्यांनी भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यात अधिक सक्रियपणे भाग घेण्यास सुरुवात केली. त्यांनी होम रूल चळवळीला नेतृत्व दिले आणि स्वराज्य प्राप्तीसाठी अनेक आंदोलने आयोजित केली.

मृत्यू आणि वारसा

१ ऑगस्ट १९२० रोजी ६४ व्या वर्षी मुंबईत टिळकांचे निधन झाले. त्यांच्या मृत्यूने भारतातील स्वातंत्र्यलढ्याला मोठा धक्का बसला.

लोकमान्य टिळक हे भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील एक अग्रगण्य व्यक्तिमत्व होते. त्यांच्या धाडसी नेतृत्व, राष्ट्रप्रेम आणि क्रांतिकारी विचारांमुळे ते लाखो लोकांसाठी प्रेरणादायी बनले. आजही त्यांचे विचार आणि कार्य भारतातील लोकांना प्रेरित करत आहेत.