फातिमा शेख जयंती - 09/01/2025

     

    फातिमा शेख (1831–1900) या भारतातील अग्रगण्य शिक्षिका आणि समाजसुधारक होत्या, ज्यांना भारतातील पहिल्या मुस्लिम शिक्षिका म्हणून ओळखले जाते. 19व्या शतकात त्यांनी ज्योतिराव आणि सावित्रीबाई फुले यांच्यासोबत जवळून काम केले, विशेषतः महिलांमध्ये आणि दलित समाजात शिक्षण प्रसारित करण्यासाठी योगदान दिले. शेख आणि फुले यांना समाजाकडून मोठ्या प्रमाणावर विरोध झाला, पण त्यांनी सर्वांसाठी शिक्षण उपलब्ध करून देण्याच्या त्यांच्या उद्दिष्टावर ठाम राहिले.

    1840 च्या दशकात, शेख यांनी त्यांच्या घराचे दरवाजे फुले दाम्पत्यासाठी उघडले, ज्यामुळे त्यांनी "इंडिजिनस लायब्ररी" (स्थानिक ग्रंथालय) स्थापन केले. हे भारतातील पहिल्या मुलींच्या शाळांपैकी एक होते. हे संस्थान प्रचलित जातीय व्यवस्था आणि महिलांच्या शिक्षणाच्या समर्थनाला आव्हान देण्यासाठी महत्त्वाचे ठरले. शेख यांचे योगदान ऐतिहासिकदृष्ट्या दुर्लक्षले गेले होते, परंतु अलीकडील प्रयत्नांमुळे त्यांचे वारस टिकवून ठेवण्यासाठी आणि भारताच्या शैक्षणिक सुधारणांमध्ये त्यांच्या महत्त्वपूर्ण भूमिकेची जाणीव करून देण्यासाठी प्रयत्न केले जात आहेत.

    त्यांच्या योगदानाची दखल घेऊन, भारत सरकारने फातिमा शेख यांचा जीवनप्रवास शालेय पुस्तकांमध्ये समाविष्ट केला आहे, जेणेकरून भविष्यातील पिढ्यांना शिक्षण आणि सामाजिक समतेसाठी त्यांच्या भूमिकेबद्दल माहिती मिळेल.

    शेख यांचे फुलेंसमवेत सहकार्य आणि शिक्षणासाठी दिलेले योगदान समाजाच्या विकासासाठी समावेशकता आणि समान हक्क असलेल्या शिक्षणाचे महत्त्व अधोरेखित करते.