डॉ. राजेंद्र प्रसाद जयंती / राष्ट्रीय वकील दिवस 03/12/2024

वकिल दिन भारतात दरवर्षी ३ डिसेंबरला वकील समुदायाद्वारे साजरा केला जातो. हा दिवस भारताचे पहिले राष्ट्रपती आणि एक प्रतिष्ठित वकील डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांच्या जन्मदिनानिमित्त साजरा केला जातो. वकिल दिनाच्या निमित्ताने श्रमिक अधिकारी, श्रमिक प्रतिनिधी, सार्वजनिक आणि खाजगी क्षेत्रातील व्यवस्थापक, व्यवस्थापन प्रतिनिधी, आणि श्रम संबंध तज्ज्ञ एकत्र येऊन त्या दिवसातील महत्त्वाच्या विषयांवर राष्ट्रीय व प्रादेशिक वक्ते विचार मांडतात.

डॉ. राजेंद्र प्रसाद (३ डिसेंबर १८८४ – २८ फेब्रुवारी १९६३)

डॉ. राजेंद्र प्रसाद हे स्वतंत्र भारताचे पहिले राष्ट्रपती होते. ते एक स्वातंत्र्यसैनिक होते आणि काँग्रेस पक्षाचे नेते म्हणून भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यात त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. त्यांनी १९४८ ते १९५० पर्यंत भारतीय प्रजासत्ताकाची संविधान सभा अध्यक्ष म्हणून संविधान तयार करण्यासाठी काम पाहिले. स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर त्यांनी स्वतंत्र भारताच्या पहिल्या सरकारमध्ये काही काळ केंद्रीय मंत्री म्हणूनही काम केले.

त्यांचा जीवनप्रवास

• जन्म: बिहारच्या सिवान जिल्ह्यातील झेरादेई येथे झाला.
• पालक: वडील महादेव सहाय हे फारसी आणि संस्कृत भाषांचे विद्वान होते, तर आई कमलेश्वरी देवी या धार्मिक स्वभावाच्या होत्या.
• लग्न: वयाच्या १२व्या वर्षी त्यांचे लग्न राजवंशी देवी यांच्यासोबत झाले.
• शिक्षण: १९१५ मध्ये त्यांनी विधी शाखेत (मास्टर्स इन लॉ) सुवर्णपदकासह पदवी संपादन केली आणि नंतर विधी शाखेत पीएच.डी. (डॉक्टरेट) पूर्ण केली.
• कारकीर्द: त्यांनी भागलपूर (बिहार) येथे वकील व्यवसाय केला आणि त्या काळात ते अतिशय लोकप्रिय आणि प्रतिष्ठित व्यक्तिमत्त्व होते.

स्वातंत्र्यलढ्यात योगदान

महात्मा गांधींच्या निष्ठा, धैर्य आणि दृढनिश्चयाने प्रभावित होऊन, त्यांनी १९२१ मध्ये विद्यापीठाच्या सिनेटरपदाचा राजीनामा दिला आणि भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यात सक्रिय सहभाग घेतला. १९३४ मध्ये मुंबई अधिवेशनात त्यांची भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अध्यक्षपदी निवड झाली आणि त्यांनी पक्षाचे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी कार्य केले.

राष्ट्रपतीपद

• १९५० साली, भारत स्वतंत्र झाल्यानंतर त्यांची राष्ट्रपती म्हणून निवड झाली.
• राष्ट्रपती म्हणून त्यांनी पंतप्रधान किंवा पक्षाला आपल्या संवैधानिक अधिकारांवर प्रभाव टाकू दिला नाही.
• हिंदू कोड बिलाच्या अंमलबजावणीवर झालेल्या वादानंतर त्यांनी त्यांची भूमिका सौम्य केली.

निवृत्ती आणि गौरव

• १९६२ साली १२ वर्षांच्या राष्ट्रपती कार्यकाळानंतर त्यांनी निवृत्ती जाहीर केली.
• त्यांच्यानंतर डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन राष्ट्रपती झाले.
• त्याच वर्षी त्यांना भारतातील सर्वोच्च नागरी पुरस्कार ‘भारतरत्न’ ने सन्मानित करण्यात आले, जो त्यांनीच १९५४ मध्ये सुरू केला होता.

वकिल दिन हा डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांच्या कार्याचा सन्मान करण्यासाठी आणि कायदा व न्याय क्षेत्रात जागरूकता निर्माण करण्यासाठी साजरा केला जातो.