बिरसा मुंडा जयंती 15/11/2024

बिरसा मुंडा जयंती दरवर्षी १५ नोव्हेंबर रोजी भारतात साजरी केली जाते. हा दिवस महान आदिवासी नेते, स्वातंत्र्यसैनिक आणि लोकनायक बिरसा मुंडा यांच्या जन्मदिनानिमित्त साजरा केला जातो. बिरसा मुंडा हे विशेषतः झारखंड, ओडिशा, छत्तीसगड, मध्य प्रदेश, आणि बिहार या राज्यांमध्ये आदिवासी समुदायांचे प्रेरणास्थान मानले जातात. ब्रिटिश सत्तेच्या विरोधात त्यांनी उभारलेल्या संघर्षासाठी, आदिवासी हक्क, संस्कृती आणि जमिनीचे संरक्षण करण्याच्या त्यांच्याभिमुख प्रयत्नांसाठी बिरसा मुंडा यांचे योगदान अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहे.

प्रारंभिक जीवन

बिरसा मुंडा यांचा जन्म १५ नोव्हेंबर १८७५ रोजी उलिहातू (झारखंड) या गावात झाला. ते मुंडा आदिवासी समाजातील होते. ब्रिटिश राजवटीत आदिवासी समाजावर झालेल्या अत्याचार आणि जमिनींच्या लुटीच्या विरोधात ते लहानपणापासूनच संघर्ष करत होते. त्यांनी मिशनरी शाळांमध्ये थोडे शिक्षण घेतले आणि तिथेच त्यांची आदिवासी हक्कासाठी लढण्याची भावना विकसित झाली.

स्वातंत्र्य चळवळीत योगदान

बिरसा मुंडा मुंडा विद्रोह किंवा उलगुलान (महान संघर्ष) या चळवळीचे नेतृत्व करतात, ज्याचा उद्देश मुंडा राज प्रस्थापित करणे आणि ब्रिटिश सरकार व मिशनरी यांच्या अन्यायाविरुद्ध लढा देणे होता. या चळवळीचा मुख्य उद्देश आदिवासी जमिनीचे हक्क, आदिवासी समाजाचे संरक्षण आणि शोषणाविरुद्ध लढा देणे हा होता. ब्रिटिश सरकारच्या आदिवासींविरोधी धोरणांचा विरोध करत, त्यांनी आदिवासींचे हक्क व जमिनीचे रक्षण करण्यावर जोर दिला.

धार्मिक आणि सांस्कृतिक प्रभाव

बिरसा मुंडा यांना त्यांच्या समाजात धार्मिक नेते म्हणूनही मानले जाते. त्यांनी बिरसाईत धर्म निर्माण केला, ज्यामध्ये आदिवासी एकतेचे, पारंपरिक मूल्यांचे आणि स्वशासनाचे विचार होते. त्यांचे उपदेश आदिवासींच्या भूमीचे रक्षण आणि त्यांच्या संस्कृतीच्या जतनावर आधारित होते.

वारसा आणि मान्यता

बिरसा मुंडा यांच्या आदिवासी हक्कांसाठीच्या योगदानामुळे आणि स्वातंत्र्यलढ्यातील भूमिकेमुळे ते आदिवासी समाजात एक महान व्यक्तिमत्व बनले आहेत. २००० साली झारखंड राज्याची स्थापना १५ नोव्हेंबरला बिरसा मुंडा यांच्या जयंतीच्या दिवशी करण्यात आली. भारत सरकारने त्यांचा जन्मदिन जनजातीय गौरव दिवस म्हणून घोषित केला आहे, ज्यायोगे आदिवासींचे योगदान आणि त्यांचे वारसा जतन करण्याचे महत्त्व अधोरेखित केले जाते.

बिरसा मुंडा जयंतीच्या दिवशी विशेष कार्यक्रम

या दिवशी झारखंडसह विविध ठिकाणी सांस्कृतिक कार्यक्रम, शैक्षणिक कार्यक्रम आणि स्मरणसभा आयोजित केल्या जातात. बिरसा मुंडा यांच्या जीवनातील संघर्ष व योगदान यांना आदरांजली वाहिली जाते. त्यांचे स्मारक, पुतळे आणि सार्वजनिक ठिकाणे, जसे की रांचीतील बिरसा मुंडा विमानतळ आणि बिरसा इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी त्यांच्या स्मरणार्थ उभारण्यात आली आहेत.

बिरसा मुंडा यांचा वारसा आजही आदिवासी हक्कांसाठी प्रेरणादायी आहे आणि भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यात आदिवासी नेत्यांचे योगदान व न्याय व समानतेसाठीचा त्यांचा लढा याचे ते प्रतिक आहेत.