पांडुरंग सदाशिव साने उर्फ साने गुरुजी पुण्यतिथी: 11/06/2024

मराठी साहित्य, समाजसुधारणा आणि स्वातंत्र्यलढ्यातील एक अग्रगण्य व्यक्तिमत्त्व म्हणजे पांडुरंग सदाशिव साने, ज्यांना साने गुरुजी नावाने आदराने ओळखले जाते. ११ जून १९५० रोजी त्यांच्या निधनानंतरही, त्यांचे विचार आणि कार्य आजही प्रासंगिक आहेत आणि समाजाला प्रेरणा देत आहेत.

कथा, कादंबरी, नाटक, कविता, आणि लघुकथा अशा विविध साहित्यिक प्रकारांमध्ये गुरुजींनी आपली अमिट छाप सोडली. 'श्यामची आई', 'मेघमळा', 'कथामाळा', 'पीठ', 'अमरत्व' यांसारख्या त्यांच्या कादंबऱ्या आजही वाचकांमध्ये लोकप्रिय आहेत. 'झुंझावात', 'करुणामय', 'अनुभूती' हे त्यांचे कवितासंग्रह हृदयस्पर्शी भावना व्यक्त करतात. 'राजा हरिश्चंद्र', 'सीता स्वयंवर', 'बीरबल' यांसारख्या नाटकांद्वारे त्यांनी सामाजिक संदेश दिला. 'आठवणी', 'अवकाशवेळा', 'विचाररत्नं' यांसारख्या लघुकथांमधूनही त्यांचे सखोल विचार आणि निरीक्षणशक्ती दिसून येते.

अस्पृश्यता निर्मूलन, स्त्री शिक्षण, बालकल्याण, ग्रामीण विकास यांसारख्या सामाजिक सुधारणांसाठी गुरुजींनी अथक प्रयत्न केले. ते जातीभेद आणि अन्यायाविरोधात आवाज उठवत होते.

महात्मा गांधींच्या विचारांनी प्रेरित होऊन गुरुजींनी स्वातंत्र्यलढ्यात सक्रिय सहभाग घेतला. असहकार आंदोलन, सविनय कायदेभंग आंदोलन आणि भारत छोडो आंदोलनात त्यांनी आपले योगदान दिले. 'काँग्रेस' नावाचे साप्ताहिक चालवून त्यांनी जनजागृती केली.

महात्मा गांधींच्या हत्येनंतर आणि भारताच्या स्वातंत्र्यानंतरच्या काही समस्यांमुळे निराश होऊन ११ जून १९५० रोजी त्यांनी आत्महत्या केली.

आजही साने गुरुजी महाराष्ट्रातील सर्वात लोकप्रिय आणि आदरणीय व्यक्तींपैकी एक आहेत. त्यांच्या साहित्यिक आणि सामाजिक कार्याचा महाराष्ट्र आणि भारतावर मोठा प्रभाव पडला आहे. दरवर्षी ११ जून रोजी त्यांच्या पुण्यतिथीनिमित्त त्यांना श्रद्धांजली वाहिली जाते.